Abstract:
یکی از مباحث مقدماتی مهم علم اصول فقه، بحث «صحیح و اعم» است. این بحث در دو بخش عبادات و معاملات مطرح میشود. در بخش عبادات، درباره ثمره بحث بین بزرگان اختلاف نظر وجود دارد. در قول به «وضع الفاظ برای صحیح» و «وضع الفاظ برای اعم» سه ثمره بیان کردهاند، که از میان این سه ثمره، یکی را پذیرفته، بر دو ثمره دیگر خدشه وارد کردهاند. مقاله پیش رو این سه ثمره را بررسی کرده و اثبات نموده است که فقط ثمره تمسک به اطلاق و عدم آن، پذیرفته میشود.
پژوهش حاضر آرای مهم در این زمینه را بررسی کرده است و برخلاف برخی پژوهشهای دیگر، این پژوهش منحصر در ذکر اقوال برخی عالمان اصولی خاصی نبوده وسعی نموده نظرات عمده و مورد توجه در این مسأله را مورد بررسی قرار دهد. روش این مقاله، تحلیلی و گردآوری منابع کتابخانهای و استفاده از نرمافزار بوده است.
Machine summary:
اشکال اول : عدم امکان تمسک به اطلاق ، حتي بنابر قول اعمي مرحوم عراقي در نهاية الأفکار اين اشکال را مطرح کرده که حاصلش چنين است : حتي بنابر قول اعمي هم نميتوان به اطلاقات الفاظ عبادات تمسک کرد؛ زيرا الفاظي که در قرآن مطرح شده اند، در مقام بيان جزئيات و کيفيت عبادت و کميت آن نيستند؛ بلکه صرفا ناظر به اصل تشريع بوده ، نظارتي بر جزئيات و شروط ندارند تا بخواهيم به اطلاق آنها تمسک کنيم و شکي نيست که براي تمسک به اطلاق ، يکي از مقدمات حکمت ، اين است که متکلم در مقام بيان باشد (عراقي، ١٤١٧، ج ١، ص ٩٦).
مرحوم خويي نيز گفته است : طبق قول اعمي اين گونه نيست که ملزم به اجراي برائت باشيم ؛ بلکه بستگي دارد به مبناي ما در مورد اقل و اکثر ارتباطي که اگر انحلال به علم تفصيلي و شک بدوي در موارد اقل و اکثر ارتباطي را پذيرفتيم ، ميتوانيم برائت جاري کنيم ؛ وگرنه بايد احتياط کنيم ؛ همان طور که بنابر مبناي وضع براي صحيح نيز امکان اجراي برائت وجود دارد؛ زيرا ميتوان جامع را به گونه اي تصوير کرد که مأموربه با اجزاء و شرايط مغايرتي نداشته باشد و محصل از آنها نباشد (خويي، ١٤١٧، ج ١، ص ١٧١).