Abstract:
شفاعت از مسلّمات دین اسلام به شمار میرود و اصل آن تردیدناپذیر است. در این فرایند، شفاعتشونده برای اسقاط عقاب یا افزایش پاداش، نیروى خود را با نیروى شفیع گره مىزند و سبب تکامل و ارتقای هستی خود میشود. بنابراین نفوس مستعد با یاریجستن از مقربان درگاه حق از ظلمت نجات مییابند و به رحمت بیکران الهی میپیوندند. ازآنجاکه روح انسان برای دریافت وضعیت جدید و رسیدن به کمال، نیازمند استعداد و آمادگی است، هرگاه این آمادگی به وجود آید، با رفع موانع و حجابها، موقعیت برای نورانیشدن باطن و ترقی آن فراهم میشود و شفاعت رخ میدهد. ازاینرو، شفاعت یکی از راههای ترقی و تکامل نفس بعد از مرگ به شمار میرود. حال، این پرسش مطرح میشود که مگر در عالم برزخ و بهویژه در نشئۀ آخرت نیز قوه و ماده وجود دارد؟! به این پرسش از سوی فیلسوفان پیروِ حکمت متعالیه پاسخهایی داده شده است. در مقالۀ حاضر، هریک از این پاسخها پس از مرور بهروش توصیفیتحلیلی، ارزیابی و دیدگاه مناسبتر تبیین شود.
Intercession is one of the firmly established beliefs in Islam and its existence is unquestionable. In the process of intercession, in order to dispose of the punishment or increase the reward, the interceded connects his power with the power of the intercessor and this leads to the evolution and promotion of his existence. Therefore, the capable souls are saved from darkness by seeking help from those who approach to God as much as possible and thus join the infinite mercy of Him. Since the human soul needs potency and readiness to receive a new status and reach perfection, whenever this readiness arises, the opportunity is provided for the inner enlightenment and progress by removing obstacles and veils, and there occurs intercession. As a result, intercession is one of the ways through which the soul can progress and develop after death. Now, the question arises whether there is potentiality and matter in the world of barzakh(isthmus), especially in the Hereafter? Transcendent philosophers have tried to answer this question. In the present article, after a descriptive-analytical review, each of these answers will be evaluated, and the more plausible one will be explained
Machine summary:
تبیین رابطۀ شفاعت و تکامل نفس اینک این پرسش مطرح است که در نشئه های پس از مرگ که از عوالم تجرد است و قوه ای وجود ندارد که به فعل تبدیل شــود، نقصــان ها و حجاب های ظلمانی به چه معنا اســت و چگونه تکامل اتفاق میافتد؟ به این پرســش ، پاسخ هایی داده شده است که سه مورد از مهم ترین آن ها عبارت اند از: ١.
ازاین رو گفته شده است : در عالم پس از مرگ و حتی برزخ ، زمینه ای برای تکامل عملی نیست تا انسان با انجام کاری واجب یا مســتحب به کمال برتر عملی برســد، ولی راه تکامل علمی باز اســت ؛ نظیر آنچه در رؤیا برای روح معلوم میشود و برای آگاهی به آن ، حرکت فراگیری از قبیل کوشش های بدنی در زمان بیداری راه ندارد و بسیاری از علوم و معارف دین در آنجا برای انسان ها روشن و مشهود خواهد شد (جوادی آملی، ٢٤٥/١).
این تکامل به تنهایی و بدون شفاعت پیامبر اکرم (ص ) برای نجات از عذاب الهی ناممکن است و زمانی در نجات انســان مؤثر خواهد بود که همراه با طلب فیض حقایق علمی از معدن نبوت باشــد٧ (همو، تفســیرلالقرآن ل الکریم ، ۱۳۰/۴).
البته باتوجه به دیدگاه برخی از اندیشمندان دربارٔە تجرد عالم برزخ ، مسئلۀ شفاعت از طریق تکامل در این مرتبه نیز میتواند محل مناقشه باشد؛ برای مثال ، به نظر امام خمینی با فرارسیدن مرگ ، موجود بدون ماده و بدون قؤە سیر به کمال ، از بدن انسانی جدا و به استغنای از ماده ، غیرمادی شده است .