Abstract:
توسعه اقتصادی و رفاه مادی از مسایل مهم امروز جوامع انسانی است. قابل انکار نیست که کشورهای غربی در این بخش به پیشرفتها و موقعیتهای بالاتری دست یافتهاند، اما کشورهای اسلامی عمدتا با مشکلات و موانع متعددی در این راه روبهرو هستند. برخی از افراد پیشرفت غربیان را محصول نگاه فلسفی مادی آنان به جهان دانسته و علت عقبماندگی برخی از کشورهای اسلامی را التزام به الاهیات اسلامی میدانند؛ چراکه از دید این افراد، اسلام دینی آخرتگرا است و به پیشرفت مادی و توسعه اقتصادی نگاه مثبتی ندارد. دیگر اینکه اسلام با آرزوهای بلند که لازمه پیشرفت مادی است، مخالف است و بر تقدیرگرایی زیر عنوان قضا و قدر تاکید دارد و روشن است که این سه مسیله از موانع مهم زندگی پیشرفته مادی است. در نوشتار حاضر با تبیین اجمالی نگاه اسلام به سه مسیله آخرتگرایی، آرزواندیشی و تقدیرگرایی به شبهه حاضر پاسخ دادهایم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی، تحلیلی و اجتهادی است.
Machine summary:
دیگر اینکه اسلام با آرزوهای بلند که لازمۀ پیشرفت مادی است، مخالف است و بر تقدیرگرایی زیر عنوان قضا و قدر تأکید دارد و روشن است که این سه مسئله از موانع مهم زندگی پیشرفته مادی است.
از سید جمالالدین اسدآبادی به این سو، نوعی تفسیر به نام تفسیر اجتماعی متولد شد و مفسران و اندیشمندان دینی بسیار کوشیدهاند تا نشان دهند اولاً اسلام نه تنها با توسعه و آبادانی دنیا مخالف نیست، بلکه موافق و مشوق آن است، ثانیاً مفاهیم و گزارههایی که در قرآن و روایات دینی ظاهراً با پرداختن به زندگی مادی، مخالف مینماید، قابل تأویل و تفسیر است، ثالثاً اسلام برخلاف توسعه غربی که تنها به بُعد مادی و لذتهای بدنی انسان توجه دارد و از معنویات او غفلت یا تغافل کرده است، به توسعۀ همهجانبه انسان مینگرد؛ با این وجود همواره شبهات و پرسشهایی وجود دارد که با تکیه بر برخی از مفاهیم و گزارههای قرآنی و حدیثی میخواهد اثبات کند که اسلام، دینی دنیاستیز است و جوامع اسلامی با فرهنگ اسلامی، هرگز به توسعه و پیشرفت مادی دست نخواهند یافت.
از نگاه اسلام زندگی دنیا محل عبور به سوی آخرت است و هدف قراردادن آن در تکاپوها و تلاشهای زندگی، خسران ابدی را برای فرد و جامعه به دنبال داشته و آنان را از سعادت حقیقی و جاودان محروم میکند؛ ازاینرو پرداختن به دنیا و آبادانی و پیشرفت مادی تا هرجا که به سعادت انسانی و رقاء معنوی و فضیلتهای اخلاقی انسان کمک میکند، پسندیده و حتی لازم است و از هرجا و در هرشرایطی که به آن آسیب میرساند، باید از آن پرهیز نمود.