Abstract:
فرقهگرایی و تشدید اختلافات مذهبی جزو لاینفک در تحولات خاورمیانه میباشد. پدیدار شدن دولتهای ناتوان مانند لیبی، یمن، عراق، سوریه و ظهور بازیگران قدرتمند غیردولتی فراملی مانند القاعده، داعش، جبهه النصره، طالبان، جماعت اسلامی، جماعات الصحوه، جنبش انصارالله یمن، حزبالله لبنان و... در کنار تغییر در رفتار و کنشگری بازیگران بین المللی و منطقه ای، نظم سیاسی و امنیتی حاکم بر خاورمیانه را متحول کرده و زمینه را برای ایجاد نظم جدید فراهم کرده است. چگونگی نقشآفرینی داعش به عنوان یکی از مهمترین گروه های فرقه ای – مذهبی، در مناسبات سیاسی-امنیتی خاورمیانه سوال اصلی این مقاله می باشد. داعش که گروهی برآمده از القاعده با خط مشی سلفی- تکفیری می باشد، بر اساس مدعیات رهبرانش به دنبال احیای خلافت است. صف بندی سنی – شیعی مهمترین رکن فکری داعش است و انگیزه آنها برای انتقام و رویاروئی با این عنوان به پیش می رود. این رویکرد با تضاد هایی که با منافع ایران و شیعیان دارد،جغرافیای سیاسی شیعیان و جمهوری اسلامی ایران را با چالش جدید سیاسی ـ امنیتی در خاورمیانه مواجه خواهد کرد که این چالش چه بسا سختتر و سهمگینتر از چالشهایی مانند پرونده هستهای خواهد بود و دامنه این بحران کل منطقه خاورمیانه را فرا خواهد گرفت.
Machine summary:
"با جریان شناسی و تبارشناسی و نگاه مجمل جامعه شناختی و اندیشه ای به این گروه و بررسی تفاوت آن با جریان های مشابه مانند القاعده ، می توان وضعیت فعلی گفتمانی و میدانی داعش را به عنوان یک جریان فرقه ای - سلفی بنیادگرا را مورد مداقه قرار داد و بر اساس آن تاثیر این گروه را بر تحولات سیاسی – امنیتی خاورمیانه مطالعه کرد.
داعش به عنوان یک نوع بیماری مزمن ، درونی و ذاتی در جهان اسلام محسوب می شود لذا نمی توان آن را صرفا دست پرورده امریکا و غرب یا دیگر کشورها دانست ، (هرچند که آنها نیز در پیدایش و گسترش آن نقش داشتند) بلکه این بیماری می تواند به عنوان ابزار مورد سوءاستفاده قدرت های منطقه ای و بین المللی قرار گیرد.
از طرف دیگر عدم توجه جدی به فرقه گرایی در کنار تضعیف مداوم دولت های ملی در خاورمیانه به خصوص پس از انقلاب های سال ٢٠١١ و خروج نظامیان امریکایی و ناتو از عراق و افغانستان منطقه را با یک خلأ قدرت سیاسی و امنیتی روبرو خواهد کرد و آماده ترین جایگزین برای این خلا قدرت ، گروه های افراطی و بنیادگرای مذهبی همانند داعش خواهند بود.
این گروه ها با توجه به دشمنی با شیعیان و مسلمانان سنتی ، جمهوری اسلامی ایران ، سوریه ، عراق ، لبنان و برخی کشورهای معتدل عربی را با چالش های سیاسی امنیتی روبرو خواهند ساخت و در نهایت با دخالت بازیگران منطقه ای و بین المللی دامنه بحران خاورمیانه را افزایش داده و به تناسب آن شرایط ژئوپولیتیکی منطقه را دگرگون خواهند ساخت ."